Sheila Cussons - Religie

Sheila Cussons word beskou as ʼn religieuse digter. Alhoewel haar gedigte ʼn verskeidenheid temas en motiewe bevat, word sy steeds bestempel as die eerste Afrikaanse digter wat haar kunstenaarskap koppel aan die soektog van God (Van Aardt 1990). As gevolg hiervan is mistisisme die dryfveer agter Cussons se religieuse poësie. Dit is veral opmerkend in aspekte van haar poësie soos die soektog na God, transfigurasie en ook teofanie. Die soektog na God word agterna gesit deur die veronderstelling dat God homself openbaar in die alledaagse werklikheid. Dit is veral in hierdie sienlike werklikheid waar Cussons die natuur gebruik om die bo-natuurlike uit te beeld. Transfigurasie en teofanie handel oor persoonlike gedaanteverwisseling en eenwording met God waarna die mens streef. Hierdie opstel sal handel oor die wyse waarop Cussons haar religieuse poësie hanteer. Dit sal te werke gaan deur die mistieke aspekte van Cussons se werk te bespreek deur te verwys na relevante gedigte. Die gebruik van mistisisme is ʼn belangrike eienskap in Cussons se werk, die soektog na God, transfigurasie en teofanie sal dien as sentrale redeneringspunt vir die ondersteuning van mistisisme in Cussons se poësie.

In die gedig “Tot...” kom die soektog na God baie sterk voor. Dit is hier waar die mistisisme se invloed op Cussons se poësie ervaar kan word. Die gedig handel oor God wat die dryfkrag, “gis”, is agter die spreker se gedagtes in reël een, dit is hierdie gedagtes wat dan veroorsaak dat die spreker met meer entoesiasme, “dansender” reël twee, dig en bid totdat die dig en bid een handeling word, “tot die een in die ander oorloop” reël drie (Janse van Rensburg 2012). Met die vereenselwiging van bid en dig is die suggestie dat die “dansender” verwys na ʼn religieuse dans. Hierdie religieuse dans dui dan op die “uitdrukking van godsdienstige emosies” en ook “om tot eenheid met die godheid te raak”. Die “dansender dig en bid” is wat die mistieke teofanie bewerkstellig (Janse van Rensburg 2012).

Bid is die mees religieuse handeling, dit word gesien as die direkte betreding van die teenwoordigheid van God. Die spreker/Cussons wat gesien word as die mistikus vervul nie in hierdie gedig die rol van bidder nie. Die bidder wil erkenning kry, maar die mistikus wil eerder erkenning aan God gee (Van Aardt 1990). Die teofanie van bid en dig word deur die spreker/Cussons dan beskou as ʼn mistieke handeling. Die “soeke” in reël vier word dan ’n sinoniem vir “bid”. Daar word aktief vir God gesoek deur die mistieke handelinge te gebruik, en Hy is dan “reeds gevonde” deur die handeling van “dig”. In reël ses word daar gepraat van “Godspraak in tale”. Hierdie verwys na die twee handelinge (bid en dig) wat uit “een Ondergrond” bestaan. Hierdie ondergrond word met ’n hoofletter geskryf, daarom verteenwoordig dit God. Dit wil sê dat God deur die digter praat; die openbaring van God (Janse van Rensburg 2012).

Die gedig “Glo ek...” kan bydra tot die bespreking van transfigurasie en teofanie. Hierdie gedig handel oor die gedaanteverwisseling van die self en ook die eenwording met God. Reël een “… dat dit ín in ons sit” verduidelik dat daar al reeds ’n onbewuste innerlike drang is wat ʼn eenwording of gedaanteverwisseling vereis met God. Dit word vergelyk met ʼn pêrel in reël twee, iets wat oor ʼn lang tydperk groei vanaf iets kleins. Reël drie en vier verwys na die Bybel. Die verwysings dui op wonderwerke wat volgens die spreker deur “ons” gedoen wil word. Reël ses verduidelik dat ons wil “transfigureer” om meer soos God te wees, om te kan doen wat Hy doen.

Happold (1963) verduidelik dat die ervaring van mistisisme ʼn direkte ervaring is van die teenwoordigheid van God. Hierdie mistieke ervaring word eerder gevind in die gedig “Tot...”. In die gedig “Glo ek...” word daar eerder die mistieke ervaring van kennis en verstand gevind. Happold (1963) verduidelik hierdie ervaring as ʼn inherente drang wat die mensdom het om die geheime van die heelal te begryp. Dit kan dan geredeneer word dat in die gedig “Glo ek...” wil die transfigurasie en teofanie juis plaasvind om nie nader aan God te wees nie maar om meer soos Hy te wees om die inherente drang wat in die mensdom woel te bevredig.

Die gedig “Corpus Christi” handel oor die soektog en die vind van God. Hier word redelik gebruik gemaak van natuurbeelde.

            I

            Eensaam vol poësie hoor ek die wind

            in die wilde populiere wat donker tuimel

            teen ʼn helder naglug, en druppels

            skuins reën sketter oor die ruite

Hierdie natuurbeelde in deel I verwys na die komende proses wat die spreker/Cussons sal ondergaan. Mistisisme veronderstel dat God Homself op besondere maniere aan mense sal openbaar. Die spreker maak homself/haarself oop vir hierdie openbaring deur te fokus op die natuur. Die spreker/Cussons “raak [dan] los” in reël vyf. Hierdie dui op ʼn soort sintuiglikgeoriënteerde spirituele bevryding. Volgens Janse van Rensburg (2012) is daar “in die ware mistikus ʼn uitbreiding van die normale bewussyn, ʼn loslaat van latente magte en ʼn verbreding van visie”. Hierdie bevryding veronderstel dat die mistikus die werklikheid agter die alledaagse werklikheid kan waarneem. Dit is dan wat die spreker/Cussons uitoefen deur na die natuur te kyk.

            II

            Wat ruis in die donker flikkerende bome

            in die wind, en glans in die driftige vlae

            van die reën, roer in die wortel, stoot

            in die sap? – besige Christus, Jý.

Hier in deel II is waar die spreker/Cussons vir Christus dan waarneem in die “donker flikkerende bome” reël agt. Christus word hier raakgesien in die natuur. Dit kan dus geredeneer word dat vir die spreker/Cussons is die sleutel na die vind van God deur die natuur met ʼn mistieke proses en ervaring.

In die drie gedigte wat hierbo bespreek is, kan mistisisme duidelik gevind word. Dit is duidelik dat mistieke aspekte die dryfveer is agter Cussons se religieuse poësie. Cussons se religieuse poësie word dus geskryf in ʼn mistieke dimensie. Dit handel nie oor die oppervlakkige loof en prys van God nie, maar delg dieper in die omgewings van wie God is en ook waar Hy is. Cussons se soektog vereis dikwels transfigurasie en teofanie om nader aan God te wees en die innerlike drange van die mensdom te bevredig.

Bibliografie

Cussons, S., 1978. Die swart kombuis. Kaapstad: Tafelberg.

Cussons, S., 1990. Die knetterende woord. Kaapstad: Tafelberg.

Happold, F. C., 1963. Mysticism. A study and an anthology. Middlesex: Harmondsworth.

Janse van Rensburg, C., 2012. Die mistieke dimensie en kontemplatiewe aard van die kreatiewe daad by Sheila Cussons. Litnet Akademies, 9(1), pp. 273-300.

Van Aardt, C. P., 1990. Die verwysing by Sheila Cussons. Ongepubliseerde DLitt-Proefskrif ed. Pretoria: Universiteit van Suid-Afrika.