Resensering; Opinies en 'n Bespreking daarvan

Die resensering van werke soos boeke, digbundels, films, geleenthede en soms ook resensies, is noodsaaklik vir verskeie redes. Resensering speel ’n groot rol in die bekendstelling van werke. Dit bepaal ook grootliks hoe mense na daardie werke gaan kyk en ook of die lesersgroep die werke gaan aanskaf en lees of kyk. Die resensent het dus die mag om te bepaal hoe die lesersgroep se voorafgestelde idees van die werke sal wees, wat die eerste aankope sal fasiliteer of verhinder, daarom is dit baie belangrik wat die resensent skryf en ook sy/haar opinie van daardie werke.

Resensente kan nie net skryf wat hulle wil nie, daar is sekere riglyne wat gevolg moet word om te keer dat daar nie skade aan die skrywer se naam of werke gerig word nie, en daar is ook ’n lesersgroep wat in ag geneem moet word. Volgens ’n artikel in die BOEKEWȆRELD op 15 Februarie 1995 is daar vele klagtes oor resensering vanaf die lesersgroep. Van hierdie klagtes vorm deel van die riglyne in resensering wat ons vandag volg.

Daar was dikwels gekla oor literêre tegniese taal. Hierdie akademiese taal, vaktaal of “Akademiekaans”, was gereeld gebruik in resensies. Dit is ’n probleem om hoë akademiese taal of vaktaal in resensies te gebruik want die lesersgroep beskik nie noodwendig oor die selfde woordeskat en kennis as die resensent nie en dit veroorsaak verbystering by die lesers. Daar word gesê dat die resensent probeer slim klink maar daar word dan nie juis iets gesê nie, dit veroorsaak net roesemoes. Daarom moet resensente vandag so min as moontlik vakterms in resensies gebruik. ’n Ander probleem wat lesers vind met resensies is dat die resensente “venyn” en “bitsig” is. Die kritiek bly nie altyd by die skrywer se werk nie, die skrywer word partykeer direk aangevat en verkleineer. Meeste van die tyd raak dit baie persoonlik. Dit is iets wat resensente ten alle tye moet vermy. Resensente moet professioneel bly en die teks en skrywer formeel aanspreek, nie in ’n disrespekvolle manier nie. Daar is ook klagtes van resensente wat net skryf vir ander resensente, resensente wat resensies as geleenthede gebruik vir slegsê en ook dan die onmoontlike verwagtinge vanaf die lesersgroep waaraan resensente moet voldoen.

Elsabe du Toit meen dat uitgewers “brand om die volk aan die lees te kry”. Wanneer daar negatiewe en literêre resensies geskryf word, skrik dit die lesers af. Du Toit verwag dat resensente aan die lesersgroep moet vertel hoeveel genot hy/sy van ’n sekere teks kan verwag. Daar moet dus eerder populêre resensies geskryf word in plaas van die literêre resensies. Die skrywer, Dalene Matthee, meen dat resensente jare se werk met een resensie kan afmaai. Resensente moet dink wat hulle skryf en die skrywer se werk en loopbaan in ag neem. Dr Fritz Kok noem dat die lesers vir wie daar geresenseer word, word soms uit die oog gelaat. Dit lei na “verkeerde” resensering. Verkeerde resensering is byvoorbeeld wanneer ’n lekkerleesboek geresenseer word volgens streng literêre norms en daar nie veel oor die inhoud van die teks gesê word nie. Hettie Scholtz sê dat lesers soms meer uitvind oor die resensente in resensies in plaas van die skrywer en sy teks. Scholtz meen ook dat “lesers kies hulle boeke wat hulle wil lees, en vir die res wil hulle ingelig word deur betroubare resensies”. Dit is dus onplesierig wanneer lesers onbetroubare resensies moet lees wanneer hulle ingelig wil word oor ’n sekere boek. Prof. A.P. Grové verduidelik dat ’n resensent se werk is om die leser in te lig wat die skrywer sê en hoe hy/sy dit sê. Grové meen ook dis onnodig om haatlike en kwetsende kritiek te lewer, in dié gevalle is dit wanneer ons meer leer oor die resensent as oor die skrywer.

Resensies het dus ’n baie belangrike rol in die literêre wêreld, maar dit kan gesien word dat sonder die regte riglyne en reëls kan ’n resensie nie veel beteken nie. Dit kan ook skrywers se loopbane vernietig en mense negatiewe voorafgestelde idees gee oor sekere werke. Resensente het baie mag, maar met daardie mag kom daar verantwoordelikheid. Prof. A.P. Grové meen dat “’n Boek wat ’n resensie verdien, vra nie verguising nie, maar begrip. Daarom dat ’n goeie resensent myns insiens eerder die flits as die sambok behoort te hanteer”.