Sheila Cussons - Religie
Sheila
Cussons word beskou as ʼn religieuse digter. Alhoewel haar gedigte ʼn
verskeidenheid temas en motiewe bevat, word sy steeds bestempel as die eerste
Afrikaanse digter wat haar kunstenaarskap koppel aan die soektog van God (Van
Aardt 1990). As gevolg hiervan is mistisisme die dryfveer agter Cussons se
religieuse poësie. Dit is veral opmerkend in aspekte van haar poësie soos die
soektog na God, transfigurasie en ook teofanie. Die soektog na God word agterna
gesit deur die veronderstelling dat God homself openbaar in die alledaagse
werklikheid. Dit is veral in hierdie sienlike werklikheid waar Cussons die
natuur gebruik om die bo-natuurlike uit te beeld. Transfigurasie en teofanie
handel oor persoonlike gedaanteverwisseling en eenwording met God waarna die
mens streef. Hierdie opstel sal handel oor die wyse waarop Cussons haar religieuse
poësie hanteer. Dit sal te werke gaan deur die mistieke aspekte van Cussons se
werk te bespreek deur te verwys na relevante gedigte. Die gebruik van mistisisme
is ʼn belangrike eienskap in Cussons se werk, die soektog na God, transfigurasie
en teofanie sal dien as sentrale redeneringspunt vir die ondersteuning van
mistisisme in Cussons se poësie.
In
die gedig “Tot...” kom die soektog na God baie sterk voor. Dit is hier waar die
mistisisme se invloed op Cussons se poësie ervaar kan word. Die gedig handel
oor God wat die dryfkrag, “gis”, is agter die spreker se gedagtes in reël een,
dit is hierdie gedagtes wat dan veroorsaak dat die spreker met meer
entoesiasme, “dansender” reël twee, dig en bid totdat die dig en bid een
handeling word, “tot die een in die ander oorloop” reël drie (Janse van
Rensburg 2012). Met die vereenselwiging van bid en dig is die suggestie dat die
“dansender” verwys na ʼn religieuse dans. Hierdie religieuse dans dui dan op die
“uitdrukking van godsdienstige emosies” en ook “om tot eenheid met die godheid
te raak”. Die “dansender dig en bid” is wat die mistieke teofanie bewerkstellig
(Janse van Rensburg 2012).
Bid
is die mees religieuse handeling, dit word gesien as die direkte betreding van
die teenwoordigheid van God. Die spreker/Cussons wat gesien word as die
mistikus vervul nie in hierdie gedig die rol van bidder nie. Die bidder wil
erkenning kry, maar die mistikus wil eerder erkenning aan God gee (Van Aardt
1990). Die teofanie van bid en dig word deur die spreker/Cussons dan beskou as
ʼn mistieke handeling. Die “soeke” in reël vier word dan ’n sinoniem vir “bid”.
Daar word aktief vir God gesoek deur die mistieke handelinge te gebruik, en Hy
is dan “reeds gevonde” deur die handeling van “dig”. In reël ses word daar
gepraat van “Godspraak in tale”. Hierdie verwys na die twee handelinge (bid en
dig) wat uit “een Ondergrond” bestaan. Hierdie ondergrond word met ’n
hoofletter geskryf, daarom verteenwoordig dit God. Dit wil sê dat God deur die
digter praat; die openbaring van God (Janse van Rensburg 2012).
Die
gedig “Glo ek...” kan bydra tot die bespreking van transfigurasie en teofanie. Hierdie
gedig handel oor die gedaanteverwisseling van die self en ook die eenwording
met God. Reël een “… dat dit ín in ons sit” verduidelik dat daar al reeds ’n
onbewuste innerlike drang is wat ʼn eenwording of gedaanteverwisseling vereis
met God. Dit word vergelyk met ʼn pêrel in reël twee, iets wat oor ʼn lang
tydperk groei vanaf iets kleins. Reël drie en vier verwys na die Bybel. Die
verwysings dui op wonderwerke wat volgens die spreker deur “ons” gedoen wil
word. Reël ses verduidelik dat ons wil “transfigureer” om meer soos God te
wees, om te kan doen wat Hy doen.
Happold
(1963) verduidelik dat die ervaring van mistisisme ʼn direkte ervaring is van
die teenwoordigheid van God. Hierdie mistieke ervaring word eerder gevind in
die gedig “Tot...”. In die gedig “Glo ek...” word daar eerder die mistieke
ervaring van kennis en verstand gevind. Happold (1963) verduidelik hierdie
ervaring as ʼn inherente drang wat die mensdom het om die geheime van die heelal
te begryp. Dit kan dan geredeneer word dat in die gedig “Glo ek...” wil die
transfigurasie en teofanie juis plaasvind om nie nader aan God te wees nie maar
om meer soos Hy te wees om die inherente drang wat in die mensdom woel te
bevredig.
Die
gedig “Corpus Christi” handel oor die soektog en die vind van God. Hier word
redelik gebruik gemaak van natuurbeelde.
I
Eensaam
vol poësie hoor ek die wind
in
die wilde populiere wat donker tuimel
teen
ʼn helder naglug, en druppels
skuins reën sketter oor die ruite
Hierdie
natuurbeelde in deel I verwys na die komende proses wat die spreker/Cussons sal
ondergaan. Mistisisme veronderstel dat God Homself op besondere maniere aan
mense sal openbaar. Die spreker maak homself/haarself oop vir hierdie
openbaring deur te fokus op die natuur. Die spreker/Cussons “raak [dan] los” in
reël vyf. Hierdie dui op ʼn soort sintuiglikgeoriënteerde spirituele bevryding.
Volgens Janse van Rensburg (2012) is daar “in die ware mistikus ʼn uitbreiding
van die normale bewussyn, ʼn loslaat van latente magte en ʼn verbreding van
visie”. Hierdie bevryding veronderstel dat die mistikus die werklikheid agter
die alledaagse werklikheid kan waarneem. Dit is dan wat die spreker/Cussons
uitoefen deur na die natuur te kyk.
II
Wat
ruis in die donker flikkerende bome
in
die wind, en glans in die driftige vlae
van
die reën, roer in die wortel, stoot
in die sap? – besige Christus, Jý.
Hier
in deel II is waar die spreker/Cussons vir Christus dan waarneem in die “donker
flikkerende bome” reël agt. Christus word hier raakgesien in die natuur. Dit
kan dus geredeneer word dat vir die spreker/Cussons is die sleutel na die vind
van God deur die natuur met ʼn mistieke proses en ervaring.
In
die drie gedigte wat hierbo bespreek is, kan mistisisme duidelik gevind word.
Dit is duidelik dat mistieke aspekte die dryfveer is agter Cussons se
religieuse poësie. Cussons se religieuse poësie word dus geskryf in ʼn mistieke
dimensie. Dit handel nie oor die oppervlakkige loof en prys van God nie, maar
delg dieper in die omgewings van wie God is en ook waar Hy is. Cussons se
soektog vereis dikwels transfigurasie en teofanie om nader aan God te wees en
die innerlike drange van die mensdom te bevredig.
Bibliografie
Cussons, S., 1978. Die
swart kombuis. Kaapstad: Tafelberg.
Cussons, S., 1990. Die knetterende woord. Kaapstad: Tafelberg.
Happold, F. C., 1963. Mysticism. A study and an anthology. Middlesex:
Harmondsworth.
Janse van Rensburg, C., 2012. Die mistieke dimensie en kontemplatiewe
aard van die kreatiewe daad by Sheila Cussons. Litnet Akademies, 9(1),
pp. 273-300.
Van Aardt, C. P., 1990. Die verwysing by Sheila Cussons. Ongepubliseerde
DLitt-Proefskrif ed. Pretoria: Universiteit van Suid-Afrika.